A. Doe één van beide tumtummetjes in het glas en voeg ca 80 mL kraanwater toe. Zet het glas weg. Ga pas de andere dag verder.
B. Knip stukjes van het andere tumtummetje zó dat de stukjes ruim en gemakkelijk in de reageer­buis naar beneden kunnen vallen; probeer dit. Maak daarna de reageerbuis goed schoon en droog.
Zet de standaard met klem buiten. Klem de reageerbuis daarin en draai de klem dan een beetje los zó dat de reageerbuis er soepel uit- en ingedaan kan worden.

Uitvoering van de proeven:

A. Bekijk het tumtummetje in het glas. Dat is veel groter geworden. Haal het uit het water en proef: het is er niet lekkerder op geworden.

B. Vergeet de veiligheidsbril niet. Werk nauwkeurig volgens het onderstaande voorschrift. Probeer de proef vooral niet met grotere hoeveelheden dan aangegeven.
Doe ca. 3 gram kaliumchloraat in de schone, lege, hittebestendige (Duran^©) reageerbuis. Houd de reageerbuis klemvast met de reageerbuishouder ("wasknijper"). Verhit voorzichtig kwispelend totdat het kaliumchloraat is gesmolten. Verhit niet verder. Doof de vlam. Zet de reageerbuis mooi verticaal in de buitenstaande standaard.
Neem een stukje van het tumtummetje op met een tang of pincet en laat het in de smelt vallen. Doe meteen enige stappen naar achter.
Onmiddellijk ontstaat veel vuur en rook. Als het is uitgewoed, probeer nog een stukje tumtum, totdat er niets meer gebeurt.

Verklaring:

A. Het tumtummetje in het glas is "gegroeid" door zogenaamde osmose. Dat is het effect dat optreedt als een stof in een vloeistof een hogere concentratie van een oplosbare stof - in dit geval suiker - bevat dan de vloeistof, namelijk het kraanwater. De suiker trekt dan het water aan en daardoor "groeit" het tumtummetje. Lekkerder wordt je snoep niet want door het water erin wordt het juist smakelozer.

B. Het branden van tumtum in kaliumchloraat komt doordat tumtum bestaat uit suiker (sacharose) en gom. Deze organische stoffen verbranden als ze heet worden en er genoeg zuurstof is. Kijk naar de formule van kaliumchloraat: KClO₃. Dat kan zijn zuurstof afsplitsen voor de verbranding, en doet dat bij deze temperatuur bijzonder graag.

Na afloop van de proef:

Maak het reageerbuisje onder de kraan schoon met een borstel en Jif. Met water zijn alle afvalproducten onschadelijk.

Nadere beschouwingen van de M.S. ad A. Door de beide kanten van de semi­permeabele (d.w.z. doorlaatbare) geleiwand van het tumtummetje gaat water naar binnen en naar buiten. Dit zou even snel gaan als de waterconcentratie aan beide kanten gelijk zou zijn. Maar aan de suikerkant, de binnenkant, zit meer suiker dus minder water. De snelheid naar buiten van het water is daardoor kleiner dan de snelheid naar binnen: er is daardoor een nettosnelheid van het water naar binnen: het tumtummetje zwelt op en de suikerconcentratie neemt af: het snoepje wordt minder zoet. ad B. De buis moet inderdaad goed schoon zijn voordat er kaliumchloraat in wordt gedaan, want kaliumchloraat kan explosief reageren met brandbare verontreinigingen. Zelfs zuiver kaliumchloraat kan even boven zijn smeltpunt (365°C) bij 400°C exploderen. (Zie Binas, tabel 97A.) Ik heb hier ooit enige angstige momenten mee doorgemaakt: ik toonde met een gloeiende houtspaander zuurstof aan bij de thermolyse van KClO3. Door een misverstand liet de TOA hem in het kaliumchloraat zakken... De ontleding van het chloraat: 2 KClO3 (s) → 2 KCl (s) + 3 O2 (g) De ontleding is endotherm, maar de verbranding is exotherm. Daardoor kan de ontleding op onverantwoorde wijze versneld worden: het kaliumchloraat kan exploderen boven de 400°C.