Proef 63   Provo's rookbommetje.

mei 2013


Benodigde chemicaliën en spullen:

Proef63a.jpg
Alle spullen: het mengsel vóór,
de lont links op de weegschaal.
Kaliumchloraat (KClO3): 5,8 gram
Ammoniumchloride(NH4Cl): 5,5 gram
Poedersuiker (C12H22O11):1,8 gram
Reageerbuis, houten lepel, aluminium waxinelichthouder.
Keukenpapier: ½ vel
Optioneel: mortier met stamper.

Inleiding:

In proef 53 staat al een zeer primitieve rookmaker beschreven zoals gemaakt in 1962. In 1966 gebruikte de provobeweging het recept dat hier vermeld staat, en dat is als rookbom veel beter. Voor historisch geïnteresseerden zijn er bijlagen met wat achtergrondinformatie resp. het recept, afkomstig van:
www.historischnieuwsblad.nl/nl/nieuws/12522/rookbom-huwelijk-beatrix-kwam-niet-van-provo.html
en http://archiv.squat.net/nl/nixnut/nixnut41.html .
In het provorecept wordt gesproken van het maken van poedersuiker in een koffiemolen. Niet doen! Jouw koffiemolen zal niet de eerste zijn die daarbij ontploft. Gewoon kopen dus.

Voorbereiding:

Maak eerst een lont als volgt. Los in een reageerbuis 1,0 gram kaliumchloraat op in 5 mL heet kraanwater. Rol het keukenpapier op en steek dat in de reageerbuis. Het papier zuigt de oplossing helemaal op. Haal het natte papier uit de buis en leg het een dag te drogen op de verwarming of in de zon. Draai reepjes papier tot een koordje. Test een stukje: na aansteken moet het snel opbranden.
Meng 4,8 gram kaliumchloraat met 5,5 gram ammoniumchloride. Als er klontjes in zitten, moet je die fijnmaken; het gemakkelijkst is in een mortier met stamper, maar het gaat ook met een lepel op papier. Hoe fijner verpoederd het mengsel is, des te beter alles zal werken.
Weeg de poedersuiker (sacharose) af. Zorg ook dat hierin geen klontjes zitten. Meng dit voorzichtig met het eerste mengsel: roer met een houten lepel en schuur of schraap vooral niet.
Doe het mengsel op een deksel of in een aluminium bakje waarin een waxinelichtje heeft gezeten.

Uitvoering van de proef:

Zet het mengsel buiten neer. Steek er de droge lont in. Steek nu de lont aan en neem afstand. De lont brandt op en ontsteekt het mengsel dat opbrandt onder heftige rookontwikkeling. Adem de rook niet in want die is nogal prikkelend.
Proef63b.jpg
De rookbom in bedrijf.
Verklaring:

In het gedroogde keukenpapier zit vast kalium­chlo­raat. Dat levert zuurstof om het keuken­papier des te beter en wind­vast te laten branden. Zo werkt het als lont en ontsteekt het de rookbom. Suiker en kalium­chloraat reageren zo:
C12H22O11 + 8 KClO3  8 KCl + 12 CO2+ 11 H2O
Door de hitte valt het ammoniumchloride uiteen in water­stof­chloride en ammoniak­gas. Dat vervliegt en reageert ver­vol­gens weer samen tot fijn verdeeld ammoniumchloride dat aldus een ferme rook vormt:
NH4Cl (s)   HCl (g) + NH3 (g)  NH4Cl (s)

Na afloop van de proef:

Alles kan zonder bezwaar bij het huishoudelijk afval.

Klik hier voor een filmpje .WMV of hier .MP4    (1'10").